Waarom Mark Rutte geen staatsman is (en dat ook nooit zal worden)

Posted on 15 november 2023

Iedereen heeft wel eens gehoord van staatsmannen als Willem Drees of Johan Rudolph Thorbecke. Een staatsman wordt vaak gezien als iemand die boven de partijen staat (1), het algemeen belang voorop stelt (2), die geloofwaardig is (3), die een visie heeft voor de toekomst (4) en respect inboezemt (5). Rutte kan dan op bezoek zijn gegaan bij Netanyahu en Abas, helaas hebben we de afgelopen tijd weer kunnen zien dat Mark Rutte aan al deze kwalificaties niet voldoet.

In ons land komt het niet vaak voor dat een grote groep kritische ambtenaren de Nederlandse opstelling in een bepaalde kwestie openlijk hekelt. Vorige week is dat wel gebeurd ten aanzien van het Israëlisch-Palestijns conflict. Nederland ondermijnt zijn internationale geloofwaardigheid ‘door in het geval van Gaza de fundamenten van het internationaal recht los te laten’, staat in de brief die door ruim 350 ambtenaren van het ministerie van Buitenlandse Zaken is ondertekend. Een andere groep van ruim 200 rijksambtenaren van verschillende ministeries spreekt in een brief aan het kabinet van ‘grote zorgen over de onvoorwaardelijke steun’ aan Israël.

Deze reactie is in lijn met de gevoelens die in de Nederlandse samenleving heersen als we af mogen gaan op onderzoeken en opiniepeilingen als Ipsos. De perceptie in Nederland van het Israëlisch-Palestijnse conflict blijkt in een halve eeuw dramatisch te zijn veranderd.

Het is dan ook moeilijk te bevatten wat nota bene demissionair premier Rutte heeft bewogen zo onvoorwaardelijk achter Israël te staan. ‘Nederland moet Israël nu echt steunen zonder wat voor een voorwaarden dan ook. Er is geen ja-maar op z’n plaats.’

Veel Nederlanders hebben het gevoel dat de premier niet namens hen spreekt, maar het eigen partijstandpunt verkondigt, terwijl de internationale gemeenschap Nederlanders er wel op aankijkt en ze als volk de gevolgen moet dragen. Rutte ging nog verder door te stellen dat we de dreiging van Israël, om de Palestijnse bevolking collectief te straffen en de gehele Gazastrook af te sluiten van water, elektriciteit en voedsel, niet letterlijk moesten nemen. Enkele dagen daarna gebeurde het toch en sprak Rutte zich niet expliciet uit tegen deze schending van het oorlogsrecht, terwijl de Israëlische vlag ondertussen op het Nederlandse ministerie van Binnenlandse Zaken wapperde. Deze handelswijze is verre van neutraal en staat bepaald niet boven de partijen (1).

Veruit de meeste slachtoffers in dit conflict zijn onschuldig. De Palestijn die een groetenzaak runt in Gaza en het zijne denkt over Hamas, maar ook de jonge festivalganger of kibboetsmedewerker die het zijne denkt van de regering Netanyahu, vertegenwoordigen de mensen die hier lijden.

De verantwoordelijke Hamasstrijders hebben een groot netwerk en kunnen door hun relatieve rijkdom en macht gemakkelijker aan water, elektriciteit en voedsel komen dan de doorsnee bevolking. Doordat zij toegang hebben tot de tunnels zijn ze bovendien minder kwetsbaar. Als statistieken aantonen dat slechts 50 van de 5000 slachtoffers (waarschijnlijk gaan het er veel meer worden) die tot nu toe aan Palestijnse kant zijn gevallen, Hamasverantwoordelijken zijn, dan hoeft dat niet te verbazen. Omgekeerd is in Israël een soortgelijke situatie waar te nemen. De mensen die zijn afgeslacht of ontvoerd zijn bepaald niet degenen die verantwoordelijk gesteld kunnen worden voor het Israëlische kabinetsbeleid, maar meest jonge, linkse festivalgangers of geëngageerde bewoners van een kibboets. Sommige hebben zelfs laten zien dat ze voor de Palestijnse zaak opkwamen.

In plaats van het recht universeel op te vatten, maakt Rutte zich schuldig aan een soort tribalisme dat zo kenmerkend is voor Hamas en de regering van Israël. Deze houding heeft 70 jaar niks opgeleverd en zorgt er alleen maar voor dat Nederland eenzijdig betrokken raakt in het conflict met alle consequenties van dien. En dat is niet in ons algemeen belang (2).

Rutte zei direct na de gruwelijke aanslag dat hij die morgen had gebeld met premier Bibi Netanyahu. Veel Nederlanders kunnen dit nauwelijks serieus nemen omdat het moeilijk voorstelbaar is dat Netanyahu, die wel wat anders aan zijn hoofd had, die morgen van de 7^de oktober tijd zou vrij maken voor telefoontjes met steunbetuigingen van Nederland en allerlei andere landen. Zo’n uitspraak ondermijnt zijn geloofwaardigheid (3) die overigens al vaker ter discussie stond.

Rutte heeft er nooit een geheim van gemaakt weinig op te hebben met grootse, verreikende visies (4). ‘Ik ben meer iemand die zegt: visie? Dan moet je naar de oogarts’. Dat gedurende zijn kabinetsperioden verscheidene hardnekkige problemen boven zijn komen drijven, is voor veel Nederlanders geen verrassing. De grote problemen waarmee een land te maken kan krijgen, dienen zich vaak ver van te voren aan en zijn niet met pleisters plakken op te lossen, maar vergen therapieën die op de lange termijn genezing kunnen brengen of voor preventie kunnen zorgen.

Laten we ten slotte niet vergeten dat Rutte zeer onlangs aan respect (5) heeft ingeboet bij bijvoorbeeld de immigratiedeal met Tunesië of het laten vallen van het kabinet op partijpolitieke gronden.

[Top]